Các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc vừa sáng tạo ra cái họ khẳng định là mô hình “chi tiết và thực tiễn” nhất của HIV tính cho đến nay, và cho biết nó có thể giúp ích trong việc sản xuất một loại văc-xin phòng chống loại virus chết chóc này. Tuy nhiên, các nhà miễn dịch học cảnh báo rằng mô hình trên vẫn chưa phù hợp với những thử nghiệm lâm sàng hiện đại.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, HIV là một trong những thách thức y tế lớn nhất thế giới, lây nhiễm gần ba triệu người và giết chết chừng hai triệu người mỗi năm. Khi một người bị nhiễm, HIV đi vào các tế bào lympho T trọng yếu của hệ miễn dịch – và tự nhân bản nó bằng cách tích hợp với ADN. Kết quả là tế bào T bị chết và hệ miễn dịch từ từ yếu đi cho đến nó không còn khả năng kháng cự trước những nguồn lây nhiễm nữa, một trạng thái được phân loại là bệnh AIDS.
Quy mô của dịch AIDS đã thôi thúc nhiều nhà khoa học đi tìm một văc-xin chống HIV, nhưng công việc này tỏ ra khó hiện thực hóa. HIV khác với các virus khác ở chỗ nó có thể đột biến rất nhanh, nhờ đó lảnh tránh được hệ thống phòng thủ miễn dịch thông thường. Một số nhà khoa học nghĩ rằng một văc-xin sẽ chỉ là có thể một khi có một bước nhảy vượt bậc trong sự hiểu biết lí thuyết về virus trên.
 |
| Ảnh chụp hiển vi điện tử quét của HIV-1 đang nảy nở từ tế bào lympho bị cấy ghép. Những đốm màu lục là những vị trí lắp ghép và nảy nở của các virion. |
‘Chi tiết và thực tiễn’
Nhà vật lí Jianwei Shuai và nhà hóa sinh học Hai Lin thuộc trường đại học Xiamen nghĩ rằng họ đã có một mô hình sẽ giúp hiểu được điều đó. “Chúng tôi đề xuất một mô hình HIV chi tiết và thực tiễn hơn so với những mô hình trước đây, bằng cách hợp nhất nhiều đặc điểm quan trọng của động lực học HIV”, Shuai nói.
Trong mô hình trên, các hạt HIV riêng lẻ, gọi là virion, nằm trên các nút mạng dọc theo hai loại tế bào T: các tế bào CD4+ T, điều khiển các tế bào hệ miễn dịch khác, và các tế bào CD8+ T, sẽ giết các tế bào nhiễm bệnh. Các virion và tế bào thực hiện một sự “cuốc bộ ngẫu nhiên” xung quanh các nút mạng cho đến khi hai bên gặp nhau, tại điểm đó chúng tương tác theo một trong vài ba cách. Đồng thời, mô hình xét đến các đột biến của virion và phản ứng của tế bào T.
Một trong những kết quả của mô hình của các nhà nghiên cứu trên nói về cái gọi là pha không triệu chứng ở những bệnh nhân HIV dương tính – thời kì từ lúc họ bị nhiễm HIV cho đến khi họ bắt đầu phát triển AIDS. Mặc dù đối với phần lớn mọi người, pha này là 5-10 năm, nhưng nó có thể là 15 năm hoặc lâu hơn. Các bác sĩ nghĩ rằng sự khác biệt đó là do khả năng của hệ miễn dịch của những bệnh nhân khác nhau, nhưng Shuai và Lin thì cho rằng nguyên do có thể đơn giản là sản phẩm của phản ứng ngẫu nhiên của hệ miễn dịch.
Vai trò quyết định
Tuy nhiên, một kết quả có tiềm năng quan trọng hơn xuất hiện ở chỗ hai loại tế bào T phản ứng với HIV. Trong mô hình của họ, Shuai và Lin nhận thấy các tế bào CD8+ T giữ một vai trò quyết định trong việc triệt tiêu virus. “Quan sát này ngụ ý rằng phản ứng tế bào CD8+ T có thể là một mục tiêu quan trọng trong việc phát triển một văc-xin hiệu quả chống lại bệnh AIDS”, Shuai giải thích.
Nhưng một số nhà nghiên cứu khẳng định kết quả này chẳng có gì mới mẻ. “Mô hình trên đưa ra một số lớn giả thuyết, không có giả thuyết nào được xác định bằng cách so sánh với dữ liệu [lâm sàng]”, phát biểu của Alan Perelson, một nhà miễn dịch học lí thuyết tại Phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos ở Mĩ. “Việc các tế bào CD8+ T có thể quan trọng trong việc ức chế sự sinh sôi của virus chẳng có gì lạ cả, và thật ra nó là cơ sở của những thử nghiệm lớn đã thất bại không mang lại sự bảo vệ cần thiết”.
Một bài tập toán?
David Ho, một nhà khoa học nghiên cứu bệnh AIDS tại Trung tâm Nghiên cứu Aaron Diamond ở New York, cũng chê bai các kết quả trên. “Thao tác toán học để làm khớp dữ liệu lâm sàng chỉ là một bài tập nhỏ”, ông nói.
Tuy nhiên, Shuai và Lin đang có kế hoạch phát triển mô hình của họ đi xa hơn. Bằng cách mô phỏng các tác dụng của những loại thuốc khác nhau, họ hi vọng tìm ra một liệu pháp ưu việt cho cuộc chiến đấu chống HIV.
Nghiên cứu công bố trên tờ New Journal of Physics.
Theo physicsworld.com
