Thiên hà xoắn ốc là gì?

Thiên hà xoắn ốc là những tập hợp xoắn tít gồm các sao và chất khí thường có hình dạng thật đẹp và được làm bằng các sao nóng trẻ. Đa số thiên hà mà các nhà khoa học tìm thấy cho đến nay là thiên hà xoắn ốc, đối lập với hai thể loại chính còn lại của hình dạng thiên hà – elip và dị thường.

Ngân Hà – thiên hà bao gồm Trái Đất và hệ Mặt Trời của chúng ta – là một ví dụ về một thiên hà xoắn ốc.

Các thiên hà xoắn ốc chiếm khoảng 72 phần trăm số lượng thiên hà mà các nhà khoa học từng quan sát, theo một khảo sát của Kính thiên văn Vũ trụ Hubble vào năm 2010.

Ảnh chụp bởi Kính thiên văn Vũ trụ Hubble của Messier 74 nhắc nhở chúng ta rằng các thiên hà xoắn ốc là những cư dân xinh đẹp nhất và ăn ảnh nhất của vũ trụ. Gần 70 phần trăm các thiên hà gần Ngân Hà nhất là thiên hà xoắn ốc. Nghiên cứu mới cho thấy các cánh tay xoắn ốc tự duy trì, dai dẳng, và sống lâu đến bất ngờ. Ảnh công bố ngày 2 tháng Tư, 2013. Ảnh: NASA/ESA/Hubble Heritage Team

Đa số thiên hà xoắn ốc chứa một chỗ gồ lên ở giữa, vây xung quanh bởi một cái đĩa sao phẳng phiu, xoay tròn. Chỗ gồ lên ở giữa được làm bằng các sao già hơn, mờ hơn, và được cho là chứa một siêu lỗ đen. Xấp xỉ hai phần ba thiên hà xoắn ốc còn chứa một cấu trúc dạng thanh xuyên qua tâm của chúng, giống như Ngân Hà.

Cái đĩa sao quay xung quanh chỗ gồ lên chia cắt các cánh tay ôm tròn lấy thiên hà. Các cánh tay xoắn ốc này chứa dồi dào chất khí và bụi và các sao trẻ tỏa sáng rực rỡ trước khi chúng qua đời thật nhanh.

Các cánh tay xoắn ốc được hình thành như thế nào vẫn tiếp tục là câu hỏi khó đối với các nhà khoa học. Một lí thuyết đề xuất rằng các cánh tay thiên hà có thể là kết quả của các sóng mật độ truyền qua cái đĩa bên ngoài. Những đợt chạm trán giữa các thiên hà có thể gây ra các sóng như vậy vì khối lượng của thiên hà nhỏ hơn có thể ảnh hưởng đến cấu trúc của thiên hà lớn hơn khi hai thiên hà hợp nhất.

Người ta cho rằng thiên hà xoắn ốc sẽ tiến hóa thành thiên hà elip khi các xoắn ốc già đi. Nhưng không rõ các thiên hà elip phổ biến như thế nào vì chúng được làm bằng các sao già hơn, mờ hơn, và khó phát hiện ra hơn.

Một trong những thiên hà xoắn ốc lớn nhất được biết là NGC 6872, nó có bề rộng 522.000 năm ánh sáng tính từ hai đầu mút của cánh tay xoắn ốc vươn xa của nó – tức là gấp khoảng 5 lần kích cỡ của Ngân Hà.

Vào năm 2017, các nhà thiên văn đã tìm thấy một thiên hà xoắn ốc cổ xưa 11 tỉ năm tuổi tên gọi là A1689B11. Việc khám phá về nó sẽ giúp các nhà khoa học tìm hiểu cách các thiên hà chuyển tiếp từ “những cái đĩa vô cùng hỗn độn và lộn xộn” thành những cái đĩa mỏng hơn và có tổ chức hơn, ví dụ như đĩa Ngân Hà.

Nguồn: Space.com