Không gian Calabi-Yau
Nếu lí thuyết dây là đúng, và các chiều dư mà nó đòi hỏi bị thu gọn, thì chúng ẩn náu ở đâu? Câu trả lời có thể nằm ở một nơi gọi là đa diện Calabi-Yau, đặt theo tên của các nhà toán học Eugenio Calabi và Shing-Tung Yau. Ý tưởng là rằng lối vào không gian sáu chiều bên trong đa diện Calabi-Yau là cực kì nhỏ, bề ngang vào cỡ 10-15 mét. Việc “tháo gỡ” đa diện để làm cho tác dụng của bất kì chiều nào của nó là có thể đo được đòi hỏi lượng năng lượng khổng lồ, nhưng các nhà khoa học tại LHC hi vọng tìm thấy một bằng chứng nào đó của không gian Calabi-Yau trong các va chạm hạt năng lượng cao.
Không gian Calabi-Yau đang mời gọi những người ủng hộ lí thuyết siêu dây, vì sự thu gọn các chiều cho phép một siêu đối xứng bị phá vỡ riêng phần. Lí thuyết dây cho phép có nhiều kiểu không gian sáu chiều, và dự đoán rằng không gian Calabi-Yau phải chứa các ‘lỗ trống’, tương ứng với số lượng gia đình hạt. Nếu điều này là đúng, thì chúng ta có thể thu hẹp các nghiệm xuống không gian Calabi-Yau với ba lỗ trống (tương ứng với fermion, quark và boson).
Lí thuyết brane
Là một lí thuyết phát sinh từ lí thuyết dây, lí thuyết brane mô tả một kịch bản bao hàm một không gian cao chiều với các chiều mở rộng, thỉnh thoảng gọi là siêu không gian hay ‘không gian khối’. Mỗi brane (xuất xứ từ membrane – màng) là một đại diện vật lí của một chiều, hay một tập hợp chiều, trong siêu không gian. Từng vật thể được mô tả bằng các p-brane, trong đó p là số chiều có liên quan. Mỗi hạt điểm như electron, với kích thước zero, do đó sẽ là một 0-brane, mỗi dây sẽ là một 1-brane vì nó tồn tại trong một chiều, và vân vân. Các dây có thể được cuộn tròn hoặc hai đầu hở, và trong trường hợp sau hai đầu dây được gắn với cái gọi là D-brane, đó là các vật thể đa chiều chuyển động trong siêu không gian.
Theo cái gọi là vũ trụ học ‘thế giới brane’, Vũ trụ của chúng ta chỉ là một brane như thế. Thậm chí có người đề xuất rằng Vụ Nổ Lớn xảy ra khi hai brane va chạm, với sự dãn nở sau đó của Vũ trụ là do sau đó hai brane tách nhau ra.
Vật lí Lượng tử Tốc hành | Gemma Lavender
Bản dịch của Thuvienvatly.com
Phần tiếp theo >>
