Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành (Phần 73)

Europium

Vào ngày 1 tháng Giêng 2002, một đồng tiền mới chính thức lưu hành trong Liên Minh Châu Âu. Đồng Euro áp dụng cả một loạt biện pháp chống giả công nghệ cao, được thiết kế nhằm bài trừ nạn tiền giả. Biện pháp chính trong số này là các hợp chất phát sáng huỳnh quang lấp lánh hình các ngôi sao và bản đồ châu Âu, cùng với các họa tiết trang trí, ví dụ như Pont du Gard trên tờ 5 Euro. Các hợp chất này phát huỳnh quang rực rỡ màu đỏ, lục và lam dưới những tần số ánh sáng nhất định, và khi được phân tích bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học Twente, Hà Lan, họ tìm thấy đó là các phức chất kim loại của nguyên tố 63. Với tên gọi europium, và kí hiệu Eu, đây rõ là một trò chơi chữ thật hay cho tên nguyên tố.

Europium oxide được dùng trong ‘bột phosphor’ – chất bột phủ bên trong bóng đèn huỳnh quang. Các chất này đem lại cho bóng đèn huỳnh quang chất lượng ánh sáng giống ban ngày hơn. Thật không bình thường trong cái gọi là các nguyên tố ‘đất hiếm’, europium thật ra khá hiếm. Kim loại này được tìm thấy trong nhiều khoáng chất đất hiếm, nhưng chỉ với hàm lượng khoảng 0,1 phần trăm. Theo một số nhà nghiên cứu, europium cũng có tương lai xán lạn trong các chip nhớ dùng cho các máy tính lượng tử thế hệ tiếp theo.

Europium

Gadolinium

Gadolinium là một lanthanoid khác nữa thuộc về Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran. Mặc dù đã được nhận ra vào năm 1880 bởi nhà hóa học Thụy Điển Jean Charles Galissard de Marignac (1817-94) từ quang phổ của nó, nhưng nguyên tố 64 được nhà khoa học Pháp tách ra từ quặng khoáng của nó, gadolinite, vào năm 1886.

Các lanthanoid đều giống nhau về kích cỡ, và cũng đều ưa mang điện tích 3+: điều này có nghĩa là chúng có hóa tính rất giống nhau và giải thích tại sao khó tách chúng như thế. Các hợp chất lanthanoid có độc tính; tuy nhiên, sự hình thành phức chất – vây xung quanh một ion kim loại bằng các phân tử hữu cơ – khiến chúng bền hơn và giảm bớt độc tính. Gadolinium phức chất được dùng làm tác nhân tương phải cho kĩ thuật chụp ảnh cộng hưởng tử (MRI): tiêm vào trong máu, tính thuận từ của nó (khả năng ‘tăng cường’ từ trường ngoài đặt lên nó) biểu hiện rõ đường đi của nó qua các mô mềm. Gadolinium còn hiệu quả ở việc thu dọn neutron – nó được dùng trong lá chắn lò phản ứng hạt nhân, các thanh điều tiết phản ứng phân hạch, và thừa hành lệnh tắt khẩn cấp lò phản ứng.

Gadolinium