Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành (Phần 58)

Arsenic

Nguyên tố độc hại này nằm ngay bên dưới phosphorus trên bảng tuần hoàn. Danh tiếng của arsenic đến từ lịch sử lâu dài của nó với vai trò ‘chất bột thừa kế’ – arsenic trioxide, vũ khí ưa thích của các tay độc thủ. Triều đại khủng bố của nó đi tới kết thúc vào năm 1836 với việc phát minh ra phép thử Marsh, nó có thể phát hiện những lượng nhỏ arsenic trong tử thi.

Vì phosphorus quan trọng đến thế trong các hệ sống, nên người ta có phần bất ngờ rằng arsenic lại độc hại như thế. Tuy nhiên, vào năm 2010, nguyên tố 33 đã gây đình đám, với các khẳng định từ các nhà khoa học NASA rằng vi khuẩn sống trong các hồ nước mặn trên cao thay thế arsenic cho phosphorus trong ADN của chúng. Vì sự sống vận hành một nền độc canh sinh vật gốc carbon, nên một kết quả như thế sẽ tương đương với việc khám phá một khởi nguyên thứ hai. Khẳng định ấy bị bóc mẻ vào năm 2012, khi người ta chỉ ra rằng mặc dù vi khuẩn GFAJ-1 thật sự chịu được hàm lượng arsenic cao, nhưng nó vẫn hấp thu phosphorus từ môi trường: chẳng có bí ẩn gì cả.

Selenium

Selenium là một nguyên tố á kim, được khám phá vào năm 1817 bởi Jöns Jakob Berzelius và Johann Gahn (1745–1818). Nó tiết lộ sự hiện diện của nó trong quặng pyrite (sulfite) bởi mùi cải ngựa – một đặc điểm chung của mọi hợp chất selenium. Telluriu, nằm dưới một chu kì trong nhóm oxygen, cùng nặng mùi, vì thế Berzelius đặt tên cho selenium theo tên vị nữ thần Mặt Trăng Hi Lạp, nhằm liên hệ nó với người chị em song sinh Trái Đất kia. Selenium vẫn được điều chế từ các quặng sulfite.

Giống như nhiều nguyên tố á kim, selenium có một vài thù hình. Selenium xám là một kim loại có ánh bạc bộc lộ hiệu ứng quang điện, trong đó ánh sáng rọi tới một bề mặt có thể làm giải phóng các electron; selenium đỏ gạch là một phi kim vô định hình. Nó là một trong những nguyên tố hóa học khó hiểu vốn thiết yếu cho sự vận hành đúng của cơ thể người với hàm lượng vi lượng, nhưng lại độc hại nếu hấp thu với liều lượng nhỉnh hơn chút ít thôi (trên 0,4 mg). Bởi thế, một chế độ ăn bình thường là cấp đủ selenium và hiếm khi thiếu hụt. Đậu Brazil và quả đào có giàu selenium, song lượng selenium trong thực phẩm chủ yếu phụ thuộc vào hàm lượng selenium có trong đất trồng.

Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành | Dan Green
Bản dịch của Thuvienvatly.com

Phần tiếp theo >>